Stranlar, resimler, klipler, ödüller Jîna için

  • 09:03 30 Ocak 2023
  • Kültür Sanat
 
Marta Sömek
 
İSTANBUL - Tüm dünyanın isyan ve mücadele simgesi haline gelen Kürt kadın Jîna Emînî’nin katledildiği günden bu yana “Jin jiyan azadî” sloganıyla sokakları bir kez olsun terk etmeyen kadınlar, yıl boyunca da direnişleri kültürel üretimlerle aktarmaktan geri durmadı.
 
İran’ın başkenti Tahran’da 22 yaşındaki Kürt kadın Jîna Emînî’nin 16 Eylül 2022 tarihinde “ahlak polisleri” tarafından katledilmesi ile “Jin jiyan azadî” sloganı hızla tüm dünyanın sloganı haline geldi. Jîna’nın katledilmesinin hemen ardından kadınlar öncülüğünde İran ve Rojhilat’ta başlayan direnişte kadınlar bir kez olsun “Jin jiyan azadî” sloganını dilinden düşürmedi. Kısa süre içerisinde tüm dünyaya yayılan bu kıvılcım ile Afrika’dan Amerika’ya, “Jin jiyan azadî” her yerde yaşam buldu.
 
Jîna ve direniş sanatla buluştu
 
Sokaklar, iş yerleri, fabrikalar, cezaevleri ve bulundukları her yerde direnen kadınlar, Rojhilat’taki direnişin 132’nci gününde bu mücadeleyi sürdürmekte oldukça kararlı. Yine eylemler ve birçok yerde saçlarını kesen kadınlar, Jîna ve tüm kadınların özgürlüğü için danslar etti, stranlar besteleyip seslendirdi, şiirler kaleme aldı, resimler çizdi, ödüllerini Jîna ile direnen kadınlara adadı ve daha birçok kültürel-sanatsal üretim gerçekleştirdi.
 
Jîna’nın katledilmesinden bu yana, “Jin jiyan azadî”  felsefesi ile bulundukları her yeri direniş alanına çeviren kadınların ve sanatçıların ürettiği kültürel çalışmaları derledik.
 
Zindanları aşan Jîna stranı
 
Sincan Kadın Kapalı Cezaevi’nde tutulan Saadet Akın 16 Ekim 2022’de, Jîna için Kurmancî “Jîna jînda bû jin jiyan” isimli stranı haftalık aile telefon görüşmesinde seslendirdi. Devrim ve direnişin ruhu ile karanlık, kadını katleden sisteme karşı başkaldıran kadınları selamlayıp kutlayan Saadet, şunları belirtti: “Kadınların ‘Jin jiyan azadî’ sloganıyla dünyaya yayılan başkaldırısını da en içten duygularımız ile kutluyoruz. Tüm kadınları bir bir ve adım adım kadının özgürlüğüne giden yolda en içten duygularımız ile selamlıyoruz. Tekrardan erkek egemen zihniyete karşı özgürlükleri için savaşan kadınlar önünde saygı ile eğiliyoruz. Devrimci sevgi ve selamlarımızla.”
 
 
Jîna için sahnedeler
 
20 Ekim 2022’de, “Va Cûdî û va ye ev ax” şiarıyla başlayan Amed Şehir Tiyatrosu’nun 8'inci Tiyatro Festivali’nde oyuncu Berfin Emektar, “Jîna Emini için sahnedeyiz!” diyerek oyunlarını Jîna’ya adadı. Festivalin ikinci gününde de oyuncular, Amed Şehir Tiyatrosu’nun verdiği plaketleri Jîna için Rojhilat’ta başlayan kadın devrimini selamlayarak aldı.
 
Müzik platformu etkinliğine ‘Jin jiyan azadî’ tişörtüyle katıldı
 
Kraliyet unvanından vazgeçen Sussex Düşesi Meghan Markle ise 21 Ekim 2022’de, Spotify’da kadınlarla yapılan bir etkinliğe üzerinde “Jin jiyan azadî” yazılı tişört ile katıldı. Meghan konuşmasında, Rojhilat’ta kadınların öncülük ettiği direnişi vurgulayarak kadınların cesaretini övdü.
 
‘Jin Jiyan Azadî’ stranla buluştu
 
Yine aynı gün Koma JinMa da, Güney Kurdistan’da Silêmanî kentinde katledilen Jineoloji Araştırma Merkez üyesi akademisyen ve gazeteci Nagihan Akarsel ile Jîna anısına “Jin jiyan azadî” adlı stranı besteledi. Sözleri Evin Tiryaki ve Devrim Demir tarafından yazılan stran, KOM Muzik’in YouTube kanalında paylaşıldı.
 
‘Dirençli ellerinizi çareyle tutmaya yemin ettim’
 
22 Ekim 2022’de de şarkıcı Sıla, çıkarttığı son parçasını Jîna’ya adadı. “Kalksın uyuyanlar” adlı parçanın klibinde, Jîna’nın katledilmesiyle simgeleşen saçlardan oluşan bayrağa da yer veren Sıla, “Dirençli ellerinizi çareyle tutmaya yemin ettim” diyerek, Rojhilat ve tüm dünyadaki kadın mücadelesinin yanında olacağının mesajını verdi.
 
Direnişe Kurmancî stranla destek
 
30 Ekim 2022’de ise Kurmancî, Zazakî ve Türkçe folk rock türlerinde müzik üreten Bajar grubu, Jîna anısına Kurmancî “Rabe”(Kalk) isimli stran besteleyerek, Rojhilat’daki protestoların da yer aldığı klibini YouTube kanalında yayınladı.
 
Saçlarından yeşeren direniş
 
12 Kasım 2022’de Şakran Kadın Kapalı Cezaevi'nde tutulan Medine Orhan, Jîna'yı çizdi. Medine, Jîna’nın kesilen saçlarından yeşeren direnişi konu aldı. Fotoğrafta, Jîna’nın bir ağacın gövdesinde yeşerdiği, etrafından ise çok sayıda saçları uzun kadınların siluetleri çizildi. Nü tarzında çizilen resimde, ağacın dallarında ise henüz açmamış çok sayıda yapraklar bulunuyor.
 
Tutsağın stranı yorumlandı
 
Komîna Tevna Jinê adlı müzik grubu ise söz ve müziği tutsak Saadet Akın'a ait olan “Jîna” adlı şarkıyı düzenleyip yorumlayarak, kadına yönelik şiddetle mücadele günü olan 25 Kasım 2022'de YouTube  üzerinden yayınladı.
 
Bir ödül daha Jîna için alındı
 
Oyuncu Ezgi Mola ise 5 Aralık 2022’de düzenlenen 48’inci Altın Kelebek Ödülleri’nde aldığı “En İyi Komedi Dizisi Kadın Oyuncu” ödülünü Jîna’ya adadı. Kadın katliamlarına dikkat çeken bir konuşma yapan Ezgi, Jîna'nın katledilmesi ardından kadınların başlattığı protestolara vurgu yaptı.
 
Rojhilat direnişi müzikle selamlandı
 
Shervin Hajipoor’un Jîna ve kadın direnişine ilişkin yazdığı “Beraye Azadi” adlı şarkı bir marş haline gelirken, dünyanın farklı yerlerindeki müzisyenler de bu şarkıyı seslendirerek destek mesajları verdi. Çalışmalarını İzmir’de sürdüren müzik grupları Ahura ve Praksis de, Rojhilat’taki direnişi konu alan şarkıyı yeniden düzenleyerek kaydetti ve 5 Aralık 2022’de YouTube  kanallarından video klip ile birlikte yayınladı. Kurmancî ve Türkçe seslendirilen şarkı ile ilgili üç dilde açıklama yayınlayan müzik grupları, İran’da kadınların öncülüğünde başlayan protestolara Türkiye’den müzikli bir selam gönderdiklerini ifade etti.
 
Sinema ödülünü Jîna’ya adadı
 
Hindistan’ın Kerala eyaletinin başkenti Thiruvananthapuram’da 1996 yılından bu yana Kerala Devlet Kültürel İşler Departmanı adına Kerala Eyaleti Chalachitra Akademisi tarafından düzenlenen festivalin 27'ncisinde bu yıl “Yılın Sinema Ruhu Ödülü”, 9 Aralık 2022 tarihinde Jîna’nın katledilmesi ardından başlayan direnişi destekleyen sinemacı Mehnaz Mohammadi'ye verildi. Ev hapsinde olduğu için törene katılamayan Mehnaz, kestiği bir tutam saçı direnişe destek mesajı ile festivale gönderdi.
 
‘Çektiğim acıyı göstermek için kesilmiş saçlarım…’
 
Yunanistanlı film yapımcısı ve proje tasarımcısı Athina Rachel Sangari tarafından okunan Mahnaz’ın mesajında, “Bu çektiğim acıyı göstermek için kısa kesilmiş saçlarım. Çektiğim ıstırabın sonunu simgeliyor. Kalk ve devam et. Birçok genç öldürülüyor ve idam ediliyor. Dün, 8 Aralık 2022'de, 23 yaşındaki Muhsin Şikari’nin adaletsizliği protesto ettiği için idam edildi. Bunu size gönderiyorum, çünkü bu günlerde doğal haklarımızı geri almak için hepimizin dayanışmaya ihtiyacı olduğunu biliyorum. Jin, jiyan, azadî” ifadelerine yer verildi.
 
Stranlar Jîna için
 
2023’te de kadınlar kültürel üretimlerini Jîna için sürdürmeye devam etti. Ocak ayında İstanbul, Ankara ve İzmir kentlerini kapsayan bir turneye çıkan Koma Ma, seslendirdiği stranları Jîna’ya adadı. İzleyiciler tarafından büyük bir ilgi gösterilen stranlara sık sık, “Jin jiyan azadî” sloganı ile karşılık verildi.
 
Saçlarla resme işlendi
 
Yine bu ay, grafik tasarımcı ve ressam Aslı Filiz de Hamburg’da Neues Amt Sanat Galerisi’nde “Yaşayan Kadınlar” adlı üçüncü kişisel sergisindeki resim çalışmalarında, katledilen ve hukuksuzluğa uğrayan kadınları ele aldı. Cezaevinde katledilen Garibe Gezer’den uğradığı işkence ardından tahliye edilen Aysel Tuğluk ve yıllardır yakınlarının kemiklerini arayarak mücadele yürüten Cumartesi Anneleri’ne birçok kadını resimlerinde işleyen Aslı, Jîna’yı da resmetti. Aslı’nın “Azadî” ismini verdiği Jîna’nın resminde, “Jin wê dawiyê li dîktatorîye bînin. Em roj bi roj mezintir dibin. Jin jiyan azadî” yazıları sergilendi. Aslı’nın Jîna’yı temsil eden upuzun mor saçlarıyla çizdiği resmin altında ise kesilen bir saç, kadınların başlattığı saç kesme eylemini ele alıyor.
 
‘Kurdistan’ın bütün parçalarında isyan olsun!’
 
Son olarak da müzisyen Hozan Canê, Kurmancî seslendirdiği stran ile 20 Ocak’ta yayınladığı “Jîna Emînê”  isimli klibini Rojhilat’tan başlayarak tüm dünyaya yayılan kadın direnişi ile Jîna’ya atfetti. Hozan Canê, stranının anlam ve önemine dair şunları söyledi: “Jîna Emînî’nin ismi ile klip hazırladık. Bu klibin Rojhilat’ta gerçekleşen ‘Jin jiyan azadî’ sloganı ile mücadeleye destek olmasını ve onların özgürlüğünün bir parçası olmasını istiyorum. Kadınların mücadelesini kutluyorum. Bu klip Kurdistan’ın bütün parçalarında isyan olsun. Barış, özgürlük, ulusal birlik olsun istiyorum. Bu klibe müzik yapan, söz yazan, görüntü çeken, emeğini katan herkese çok teşekkür ediyorum.”
 
Stranın sözleri ise şöyle:
 
“Jîna Emînî Keça rojhelat
Bilind bû esman nîşana felat
Te dengveda ye li her çar hêlan
Li şax û çiyan li birc û kelat
 
Sernimze dijmin dozger û qadî
Qedexe kirin şahî û şadî
 Li herçar hêlan  lewma dibêjin
Bi milyonan jin jiyan azadî
 
Bi tekoşîn û ceng û xebatê
Dijmin nikare me bi şahmatê
Lê bila mala bêtifaqiyê
Agir bigirê here mîratê
 
Hûn pir bêbext in bi kîn û hirs in
Em wek  netewe ji we dipirsin
Çima ji xudê pakiyê nakin
Lê hûn ji biskên Jîna ditirsin”